Het reduceren van gezondheidsverschillen op basis van sociaaleconomische positie is één van de speerpunten van het Nederlandse missie gedreven innovatiebeleid. Maar de hype rond de voordelen voor digitalisering, met name om arbeidstekorten tegen te gaan, zorgt ervoor dat de risico’s uit beeld verdwijnen. VU Amsterdam onderzoekers Jessica Coetzer, Teun Zuiderent-Jerak en Tjerk Jan Schuitmaker-Warnaar en Amsterdam UMC onderzoekers Nicole Goedhart en Christine Dedding publiceerden hierover in Het onderzoek is onderdeel van het project , binnen het NWA-onderzoeksprogramma Gezondheidsverschillen.
Belangrijkste thema's worden als losstaand beschouwd
''Het zorgbeleid richt zich sterk op het verkleinen van gezondheidsverschillen. Mensen in de laagste sociaaleconomische positie leven gemiddeld 24 jaar langer in slechte gezondheid dan mensen in hoge sociaaleconomische situaties. Een verschil dat niet langer acceptabel wordt gevonden. Tegelijk is er veel aandacht voor innovatie en digitalisering, maar deze thema’s worden los van elkaar behandeld'', legt Jessica Coetzer uit.
Bij gezondheidsverschillen komt digitalisering zelden aan bod als oorzaak van die verschillen; de maatschappelijke zorgen rond digitalisering blijven beperkt tot privacy en databescherming. Wanneer digitale ongelijkheden wél worden besproken, ligt de focus vooral op het verbeteren van digitale vaardigheden van gebruikers, maar deze focus op gebruikers die niet aansluiten bij technologie mist de kern van digitale inclusie. Zorgen over beperkte toegang tot internet en apparaten, technologie die niet aansluit bij gebruikers, of gerechtvaardigd wantrouwen in digitale systemen ontbreken in zorgbeleid. Door te focussen op snelle digitalisering zonder oog voor wie hierdoor wordt uitgesloten, loopt het huidige beleid het risico om de bestaande gezondheidsverschillen te vergroten.
Onderzoekers luiden de noodklok
Op 21 oktober vindt Het Grote Zorgdebat plaats. Het huidige kabinet heeft fors ingezet op AI en digitalisering als oplossing voor de arbeidstekorten in de zorg. De redactie van Health Policy and Technology vindt dat de onderzoekers met hun artikel terecht de noodklok luiden en een weerwoord bieden aan deze hype. Juist in tijden van (inter)nationale uitdagingen in het zorgsysteem. In een geheel aan dit artikel gewijde onderstrepen zij de internationale relevantie om weerwoord te bieden aan ‘technological solutionism’: technologie als oplossing zien zonder oog voor te hebben voor de problemen die daardoor ontstaan.
''Met het geloof in de digitaliseringshype krijgen we, zo laten dit onderzoek en editorial zien, het slechtste van twee werelden: minder toegankelijke zorg voor mensen die het hard nodig hebben en meer werk voor professionals om patiënten door het digitale doolhof heen te loodsen. Beleid voor digitalisering in de zorg moet rechtvaardigheid en gezondheidsverschillen centraal stellen. Dat vormt de basis voor echt inclusieve en arbeidsbesparende innovatie'', legt Teun Zuiderent-Jerak uit.
De onderzoekers adviseren dan ook om in te zetten op beleid dat digitale inclusie en het verkleinen van gezondheidsverschillen actief verbindt.