Haar conclusie is helder: 'Het idee dat alleen staten rechten verlenen, doet geen recht aan de werkelijkheid. Mensenrechten worden ook gemaakt door mensen zelf. Hun activisme draagt bij aan de ontwikkeling én de effectiviteit van mensenrechtenwetgeving.’
Mensenrechten van ongedocumenteerde migranten
Ongedocumenteerde migranten bevinden zich vaak aan de rand van het recht. Hun toegang tot zorg, onderwijs en rechtsbescherming is beperkt, en er is een risico op opsluiting of uitzetting. Toch zijn zij politiek actief: ze demonstreren, organiseren zich in vakbonden en laten hun stem horen bij lokale overheden. Daarmee dragen zij actief bij aan het realiseren én hervormen van mensenrechten, stelt Dez. 'Wie zich uitspreekt, samenkomt of zich verenigt, oefent politieke rechten uit. Ook zonder verblijfsvergunning.’
En dat gebeurt op allerlei manieren. Migranten sluiten zich aan bij vakbonden of voeren actie bij gemeentehuizen. Door zichtbaar te zijn, oefenen ze invloed uit – niet alleen op hun directe omgeving, maar ook op de manier waarop mensenrechten juridisch worden geïnterpreteerd.
Rechten ontstaan door gebruik
Volgens Dez moeten we politieke rechten van migranten niet alleen analyseren op basis van wat er in de wet staat, maar juist vanuit de praktijk: welke rechten oefenen migranten daadwerkelijk uit? En wat betekent dat voor hun juridische positie? Aan de hand van casestudies – van solidariteitsnetwerken tot collectieve acties – laat ze zien dat politiek handelen leidt tot erkenning, betere toegang tot voorzieningen en soms zelfs tot veranderingen in beleid of wetgeving.
Dat proces noemt ze rights-making: het actief vormgeven van recht door collectieve praktijk. 'Juist in tijden waarin mensenrechten onder druk staan, is het belangrijk om te erkennen dat activisme bijdraagt aan het recht zelf', benadrukt ze.
Politieke rechten zijn méér dan stemrecht
Dez pleit voor een bredere en effectievere interpretatie van politieke rechten. Niet alleen stemrecht, maar ook vrijheid van meningsuiting, vergadering en vereniging zijn cruciaal. Deze vrijheden stellen migranten in staat zich te organiseren en als ‘rights-subjects’ erkend te worden – een belangrijke stap richting sociale en juridische rechtvaardigheid. 'Er is veel juridische aandacht voor sociaal-economische rechten van ongedocumenteerden, maar politieke rechten blijven onderbelicht. Dat moet veranderen', aldus Dez.
Handvatten voor de praktijk
De inzichten uit het onderzoek zijn niet alleen academisch relevant, maar bieden ook concrete handvatten voor rechters, beleidsmakers, gemeenten en juristen. ‘Wat we nodig hebben, is een rechtspraak die niet alleen kijkt naar wat er op papier staat, maar ook naar hoe rechten worden gebruikt en vorm krijgen in de samenleving,' aldus Dez.
Mensenrechten gaan ons allemaal aan
Hoewel haar onderzoek zich richt op een specifieke groep, is de boodschap universeel: mensenrechten zijn niet exclusief. Ze zijn levend en vormbaar. Zoals Dez het treffend samenvat: 'Human rights are not merely for the state to protect – they are for all of us to use.'
Dez promoveert op 8 mei op dit onderzoek aan de Ä¢¹½ÊÓƵ.