Op de agenda van de wetenschap
De eerste paper die het team publiceerde is inmiddels honderden keren geciteerd door wetenschappers wereldwijd. Van Harmelen zegt: ‘Het onderwerp is mede door deze publicatie inmiddels echt gaan leven. De wetenschap is nu meer dan voorheen bezig met de samenwerking tussen mens en AI en de techniek die daarbij hoort in plaats van de vraag hoe robots mensen kunnen vervangen. Dit noemen we Hybrid Intelligence.’
Naast zelf onderzoek uitvoeren, is het team ook opgericht om internationale samenwerkingen aan te gaan. Daarvoor organiseerden ze de (HHAI) op de VU. Van Harmelen zegt: ‘Dit is goed opgepakt binnen Europa. Na de eerste editie in Amsterdam zijn er intussen conferenties georganiseerd in München en Malmö en de volgende editie is in Pisa.’ Dit zorgt ervoor dat er steeds meer samenwerkingsverbanden ontstaan en dat VU Amsterdam internationaal wordt gezien als voorloper op het gebied van samenwerking tussen mens en AI.’
Aansluiten bij maatschappelijke projecten
Om dit onderzoek uit te voeren, ontving Van Harmelen een Zwaartekrachtpremie van NWO. De premie geldt voor een termijn van tien jaar, en het team is nu halverwege.
Het team werkt aan diverse maatschappelijke projecten. Van Harmelen: ‘Een van onze toepassingen is lifestyleadvies voor diabetespatiënten en hun omgeving. Veel van de huidige apps die diabetespatiënten ondersteunen richten zich uitsluitend op gedragsveranderingen van de patiënt, zoals meer bewegen, wat je wel en niet moet eten en op welke tijden. Beter is het als dit gebeurt in samenspraak met zorgmedewerkers (huisarts, wijkverpleger, specialist, apotheker). Dat moet dan wel zonder de werkdruk voor de zorgmedewerkers te vergroten. Hybrid Intelligence (HI) systemen kunnen helpen om de “dialoog” tussen al deze partijen, inclusief de patiënt, beter en efficiënter te laten verlopen. Zo kan het HI-systeem helpen om de adviezen van de zorgmedewerkers beter uit te leggen aan de patiënt.’
‘Ook werkt het team samen met micro-chirurgen bij het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Deze chirurgen moeten heel precies werken en gebruiken daarvoor een camera. Deze camera willen zij kunnen instrueren met behulp van AI, zodat de camera dokterstaal begrijpt.’
Verdere ontwikkelingen
De Universiteit Groningen experimenteert met computerspellen waarbij het team met een knop kan instellen hoeveel de computer weet van zijn tegenstander of medespeler. Daaruit blijkt dat hoe meer informatie de computer heeft over zijn tegenstander hoe beter de computer het spel kan spelen. Van Harmelen: ‘Dit blijkt dus een belangrijk element om computers effectiever met mensen samen te laten werken. Wij als onderzoekers bouwen met deze kennis voort aan hybride samenwerking met AI.’
Een ontwikkeling die sneller gaat dan verwacht komt van Google Deep Mind. Google heeft een AI-programma gemaakt dat kan samenwerken met wetenschappers. werkt aan eenzelfde toepassing, vertelt Van Harmelen. Van Harmelen: ‘Wetenschappelijk onderzoek doorloopt een vaste cyclus: literatuurstudie, nieuwe onderzoeksvraag of hypothese opstellen, experiment ontwerpen en uitvoeren, resultaten analyseren en interpreteren, en tot slot rapporteren in een publicatie. AI kan een wetenschapper ondersteunen in al deze fases. Bij sommige stappen gaat dat inmiddels al heel goed, bijvoorbeeld bij het lezen van literatuur of het analyseren van data. Maar ook bij ondersteuning van publicaties schrijven heeft de AI in de afgelopen jaren grote vorderingen gemaakt. Toch kan AI nog geen ondersteuning bieden bij het opstellen van nieuwe hypotheses of het ontwerpen van nieuwe experimenten, maar wie weet is dat in de toekomst wel mogelijk. Binnen het Hybrid Intelligence werken we actief aan verbeteringen van deze AI-toepassingen voor onderzoekers’.
Hoe de toekomst eruitziet
Over de toekomst durft Van Harmelen geen voorspellingen te doen. ‘Ik werk nu al zo’n 40 jaar in dit wetenschapsgebied en ik heb de ontwikkelingen nog nooit zo snel zien gaan. Het lijkt wel of alle ontwikkelingen elkaar versterken en wij nu in een enorme stroomversnelling terecht zijn gekomen. Ik weet daarom niet hoe de toekomst eruit zal gaan zien op het gebied van samenwerking tussen mens en AI. Wel hoop ik dat normen, waarden, verantwoordelijkheid en samenwerking sleutelwoorden blijven bij de verdere ontwikkelingen. In Amerika zijn onder leiding van Trump de afgelopen maanden de ethiekteams opgeheven. En wat China doet op AI-gebied is voor de buitenwereld niet helemaal duidelijk. Europa heeft hier dus een grote kans om de leiding te pakken.’
‘Om organisaties toekomstbestendig te maken en ervoor te zorgen dat ondernemingen een digitale transformatie doormaken die mensen niet van elkaar vervreemdt, maar juist verbindt is het belangrijk om de bevolking op te leiden. Mensen moeten de beperkingen en mogelijkheden van AI goed kennen om er optimaal van te profiteren. Daarom hebben de Nederlandse universiteiten gezamenlijk een opgezet die voor iedereen gratis te volgen is.’
