Marieke, zoals veel docenten zag jij ineens ChatGPT zijn intrede doen in je lessen en opdrachten. Hoe merkte jij dat voor het eerst?
“Nou, zoals veel docenten gebruik ik in een van mijn vakken schrijfopdrachten. In Psychopathology and Prevention bijvoorbeeld moeten studenten verbanden leggen en die vertalen naar een advies. Maar sinds de komst van generatieve AI zag ik dat ze de opdracht gewoon in ChatGPT plakten en zo een keurig en uitgebreid advies terugkregen. Handig misschien, maar het hele leerproces valt dan weg. En ja, simpelweg zeggen ‘geen AI gebruiken’ heeft ook geen zin. Het is er nu eenmaal.”
Wat heb je toen gedaan?
“Ik heb de opdracht omgegooid. Het gaat er voor mij om dat studenten leren hóe ze AI bewust en kritisch kunnen inzetten. Nu moeten ze eerst een paper genereren met AI en dat vervolgens zelf beoordelen: welke bronnen zijn gebruikt, hoe betrouwbaar zijn die, en hoe verhoudt de tekst zich tot de verplichte literatuur? Pas daarna schrijven ze hun eigen advies. Zo leren ze AI niet klakkeloos te vertrouwen, maar kritisch te kijken naar wat de output precies waard is.”
Sommige docenten zeggen dat studenten lui of onverantwoordelijk zijn geworden door AI. Zie jij dat ook zo?
“Nee, ik geloof niet dat studenten lui of onverantwoordelijk zijn. Als je een out-of-jail-free card krijgt, dan gebruik je die shortcut toch? Generatieve AI gaat toch niet meer weg, de ontwikkelingen gaan sneller dan wij als docenten kunnen bijhouden. Verbieden heeft dus geen zin.
Bovendien zou het een gemiste kans zijn om AI simpelweg te verbieden. Als je er goed mee leert werken, ben je beter voorbereid, zowel in je studie als later in je beroep. Het is nu onze taak als docenten om studenten te laten zien dat leren in de kritische reflectie zit.”
Hoe reageerden je studenten toen jij hun ‘shortcut’ ineens omvormde?
“De reacties waren heel positief. Studenten gebruikten AI, maar nooit op zo’n bewuste manier. Ze zagen al snel dat een AI-tekst er op het eerste gezicht overtuigend uitziet, maar inhoudelijk toch vaak mankementen vertoont. Ze vertelden me dat het voor hen echt een eye-opener was.
Ze leerden hoe ze bronnen kunnen checken, hoe ze kunnen beoordelen of een tekst klopt en dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit. Het mooie is dat ze daardoor niet alleen de stof beter begrepen, maar ook digitale vaardigheden opdeden die ze later hard nodig zullen hebben.”
Enthousiaste studentenreacties dus. En nu wil je zeker weten of het ook echt effect heeft?
“Klopt, ik hoorde van mijn collega’s dat dit precies iets is voor een Scholarship of Teaching and Learning (SoTL)-project. En voor mij was het een kans om van anekdotisch bewijs, en enthousiaste studentenreacties, naar echt onderzoek te gaan.”
Wat wil je precies onderzoeken?
“Ik wil weten of deze aanpak echt de AI-geletterdheid van studenten vergroot. Met de SoTL-beurs kan ik dat systematisch meten. We gebruiken onder andere de ChatGPT Literacy Scale en de AI Maturity in Education Scan (AIMES) van VU en UvA. Zo wordt duidelijk of deze aanpak objectief werkt.”
Moet AI-geletterdheid volgens jou dan een vast onderdeel worden van elke opleiding?
“Ik hoop natuurlijk dat we straks kunnen aantonen dat deze aanpak de AI-geletterdheid van studenten daadwerkelijk vergroot. Dan wil ik deze resultaten publiceren, zodat ook andere docenten ermee aan de slag kunnen. En ja, dan zou het natuurlijk mooi zijn als er uiteindelijk een leerlijn AI-geletterdheid komt in alle vakken. Mijn project kan daar hopelijk een klein puzzelstukje van zijn.
Zo leren studenten stap voor stap de verschillende aspecten van generatieve AI kennen: van technische kennis tot ethisch gebruik. Dan hoeven we ons straks niet meer druk te maken over studenten die hun scriptie volledig door ChatGPT laten schrijven, maar weten we dat ze AI bewust en kritisch inzetten.”
Wat levert zo’n SoTL-project op voor jou als docent?
“Vooral dat ik mijn onderwijs nu nog bewuster vormgeef. Ik dacht altijd al na over hoe ik lessen kon verbeteren, maar nu toets ik ook echt of het effect heeft. Het helpt me om keuzes in mijn onderwijs echt evidence-based te maken. Daarnaast is de SoTL-community ook heel waardevol. Je leert collega’s van andere faculteiten kennen die met dezelfde vragen bezig zijn. Dat verbreedt je blik en geeft echt veel inspiratie.”
Docenten vragen zich weleens af: hoe haalbaar is het om onderwijs te onderzoeken naast alle drukte? Wat zou jij hen meegeven?
“Mijn belangrijkste tip: gewoon doen. Ik kende SoTL nauwelijks voordat ik begon, maar het blijkt echt een enorme meerwaarde. Je kunt je onderzoeksvaardigheden inzetten voor je eigen onderwijs. En je staat er niet alleen voor: dankzij de beurs krijg ik hulp van een studentassistent en begeleiding vanuit het VU Centre for Teaching and Learning en de SoTL-community. Die steun maakt het haalbaar, en het geeft je energie om met je onderwijs echt een stap verder te gaan.”
